Przepisy prawa pracy nie zawierają ogólnej zasady nabywania prawa do świadczeń i uprawnień pracowniczych, których nabycie lub wymiar jest uzależniony od okresu zatrudnienia. Występują natomiast regulacje określające zasady ustalania okresu zatrudnienia warunkującego nabycie lub zachowanie prawa do poszczególnych uprawnień i świadczeń pracowniczych.
Zasadą jest, że do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie uprawnień pracowniczych, wynikających z ogólnie obowiązujących przepisów prawa pracy, wlicza się okresy pozostawania w pracowniczym stosunku pracy. Stosunek pracy w rozumieniu Kodeksu pracy jest stosunkiem prawnym, w którym pracownik jest zobowiązany do świadczenia pracy określonego rodzaju, osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, a pracodawca jest zobowiązany do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, w miejscu i czasie przez siebie wyznaczonym (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Stosunek pracy w istotny sposób różni się zatem od działalności gospodarczej, która jest wykonywana na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność i polega na tym, że przedsiębiorca dobrowolnie podejmuje określony rodzaj działalności wytwórczej czy usługowej i występuje na rynku na równych prawach z innymi podmiotami gospodarczymi. W związku z tym nie jest możliwe utożsamianie tego rodzaju działalności z pracą podporządkowaną wykonywaną w ramach stosunku pracy. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w ramach stosunku pracy mogą występować jako pracodawca, czyli podmiot zatrudniający pracowników, a nie jako pracownicy.
Z tego względu okresy prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek nie są wliczane do okresu zatrudnienia od którego zależą uprawnienia pracownicze. Działalność gospodarcza jest bowiem odrębnym i jakościowo odmiennym rodzajem aktywności zarobkowej, uregulowanym całościowo w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r., poz. 584, z późn. zm.).
Nie mogę zatem podzielić poglądu o dyskryminacji osób prowadzących działalność gospodarczą w porównaniu z pracownikami z punktu widzenia nierównego dostępu obu tych grup do uprawnień pracowniczych ze względu na niezaliczanie do stażu pracy okresu prowadzenia działalności gospodarczej. Porównanie cech charakteryzujących działalność gospodarczą oraz zatrudnienie na podstawie stosunku pracy prowadzi bowiem do wniosku, że przedsiębiorcy i pracownicy nie należą do tej samej lub podobnej kategorii podmiotów, które konstytucyjna zasada równości podmiotów wobec prawa nakazuje traktować jednakowo. Skoro pracownicy i przedsiębiorcy należą do różnych kategorii podmiotów, dozwolone jest, w świetle zasady równości, ich odmienne traktowanie przez prawo, co przejawia się m.in. uznaniem, że okres prowadzenia działalności gospodarczej nie jest okresem pracowniczego zatrudnienia, a także że okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy nie jest okresem prowadzenia działalności gospodarczej.
Informuję również, że istnieje możliwość wprowadzenia u danego pracodawcy w aktach wewnątrzzakładowych (np. układ zbiorowy pracy, regulamin pracy) a także w umowie o pracę wliczania okresu prowadzenia działalności gospodarczej do okresów zatrudnienia jako regulacji korzystniejszej dla pracowników (art. 9 § 2 i 3 k. p.). Przepisy Kodeksu pracy regulują w sposób powszechny tylko te uprawnienia, które mają najistotniejsze znaczenie dla określenia statusu pracowniczego. Biorąc pod uwagę przedmiot interpelacji, należy tu wymienić wymiar urlopu wypoczynkowego, długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, a także wysokość odprawy pośmiertnej. We wszystkich wskazanych przypadkach wymiar uprawnienia został uzależniony od okresu zatrudnienia pracownika, przy czym jedynie wymiar urlopu wypoczynkowego zawsze zależał i nadal zależy od tzw. ogólnego stażu pracy pracownika. Wymiar pozostałych dwóch uprawnień, poczynając od 1996 r., zależy od tzw. zakładowego stażu pracy. Taka regulacja potwierdza zasadę coraz częstszego łączenia wymiaru konkretnego uprawnienia pracowniczego, którego koszty realizacji ponosi przecież pracodawca, z okresem pracy na jego rzecz, a więc z tzw. zakładowym stażem pracy. Odnosi się to także do uprawnień, które nie mają powszechnego charakteru, jak wymieniona w interpelacji nagroda jubileuszowa.
Nie widzę zatem możliwości, a także uzasadnienia do tego, aby do okresu zatrudnienia, od którego zależy na przykład wymiar urlopu wypoczynkowego, wliczać okres prowadzenia działalności gospodarczej i tym samym w znaczący sposób zwiększać koszty pracodawcy związane z realizacją tego uprawnienia przez pracownika.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 645, z późn. zm.) wskazuje jakie okresy wlicza się do okresów warunkujących nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
Zgodnie z art. 71 ust. 1 pkt 2 lit d ww. ustawy prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy, z zastrzeżeniem art. 104b ust. 2, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Mając na uwadze powyższy przepis pragnę wskazać, że aby móc zaliczyć do stażu warunkującego prawo do zasiłku dla bezrobotnych okres opłacania składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy musi stanowić kwota w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Informuję jednocześnie, że ustawodawca w art. 79 powołanej wyżej ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. nakazuje wliczać do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych okresy pobierania pewnych świadczeń z tytułu bezrobocia. Katalog wliczanych do stażu pracowniczego okresów obejmuje:
1) okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
2) okres pobierania przez bezrobotnego stypendiów w czasie odbywania szkolenia, na które skierował starosta, w czasie uczestniczenia w przygotowaniu zawodowym dorosłych oraz w czasie odbywania stażu.
Okresów pobierania zasiłku i stypendium nie wlicza się jednak do:
1) okresów wymaganych do nabycia prawa oraz ustalania wysokości i okresu pobierania zasiłku;
2) okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego;
3) stażu pracy określonego w odrębnych przepisach, wymaganego do wykonywania niektórych zawodów.
Pragnę poinformować Pana Marszałka, że podniesione w interpelacji kwestie zostaną przekazane do Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, której zadaniem jest opracowanie projektu ustawy – Kodeks pracy oraz projektu ustawy – Kodeks zbiorowego prawa pracy.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan Marszałek za satysfakcjonujące i wyczerpujące.